Jeśli nie chcesz mojej zguby...ładną bryklę daj mi luby.

Pod koniec XVI wieku przednia część gorsetu została usztywniona przez dodanie brykli. Była to listewka z drewna, rogu, metalu lub kości słoniowej, zazwyczaj zwężająca się do dołu. Mocowano ją za pomocą sznurowania pomiędzy warstwami płótna w przedniej części gorsetu. Mogła być wymieniana, w związku z czym wstążki służące do jej przytwierdzenia podobno były noszone przez rycerzy, jako znak ich uczuć względem ukochanej.

Gorset z bryklą, źródło: www.annamoryto.pl/

Brykla. metal,  XVII wiek, Francja
The Metropolitan Museum of Art
link

XVI wieczna brykla nie posiadała dekoracji, jednakże z początkiem kolejnego stulecia, coraz częściej była bogato dekorowana, zazwyczaj motywami i cytatami miłosnymi. Często były to wizerunki Amora, motyw serca przebitego strzałami lub płonącego serca wraz z inskrypcjami typu „strzała nas jednoczy”. Zdarzały się też całe sceny, na przykład kobieta przebijająca mieczem serce trzymane przez mężczyznę. Sądząc po niektórych intymnych wyznaniach wyrytych na bryklach, nasuwa się przypuszczenie, że stanowiły one podarunki dawane kobietom przez ich adoratorów. Przykładowo jedna z metalowych brykli należących do Anny Marii Ludwiki Orleańskiej księżnej Montpensier (dziś w The Metropolitan Museum of Art)  była ozdobiona przedstawieniem korony i lilii oraz napisem: „Jak ja ci zazdroszczę szczęścia, które jest twoim udziałem, odpoczywania na jej białych jak kość słoniowa piersiach. Bądź łaskawa podzielić się ze mną swą chwałą. Ty będziesz tutaj w dzień, a ja będę tam w nocy.”*

Brykla, metal, XVII wiek, Francja

The Metropolitan Museum of Art

link

Brykla, kość słoniowa, XVIIw., Francja

The Metropolitan Museum of Art

link

Równie ciekawa inskrypcja znajduje się na francuskiej brykli (zdjęcie poniżej) ze sprasowanego rogu, pochodzącej  z lat 1660-1661. W wolnym tłumaczeniu brzmi: "Jestem wspaniałą i niezwykłą bryklą / której każda pragnie./ Całują mnie, pieszczą mnie. / Służę do zabawy, / a moje miejsce / jest nad sercem mojej pani."** Oprócz napisu, na brykli przedstawiono portrety i monogramy Ludwika XIV i jego żony Marii Teresy, którą poślubił w 1660r., w następstwie Pokoju Pirenejskiego. Motywy takie jak Kupidyn stojący na dłoniach złączonych w uścisku i reszta napisów, sugerują, że brykla została wykonana z okazji ślubu pary królewskiej. 

Brykla, róg, ok. 1660-61r., Francja
The Metropolitan Museum of Art
link

Ciekawym przykładem, zupełnie nie wpisującym się w tematykę miłosną jest dekoracja brykli włoskiej (1600-1799). Przedstawiono na niej scenę Chrztu Chrystusa w Jordanie. Ta typowo religijna scena umieszczona na elemencie damskiej garderoby, przypomina nam, że gorset był używany jako normalna część bielizny i nie zawsze musiał budzić erotyczne skojarzenia. Gorsety nosiły wszystkie kobiety z wyższych sfer, zaś fakt ich ciasnego sznurowania, a co za tym idzie i niewygody był uznawany za dowód skromności i silnej woli. 

Brykla, 1600-1799, Włochy
The Metropolitan Museum of Art
link

Być może brykla stanowiła także symbol czystości i niewinnej miłości, tak jak nagi miecz oddzielający ciała Tristana i Izoldy: „[…] gdyby się miłowali występną miłością, żali położyliby ten miecz między siebie? Żali każdy nie wie, że nagi brzeszczot, który rozdziela dwa ciała, jest zakładnikiem i stróżem czystości?” (za: J. Bédier, Dzieje Tristana i Izoldy, Kraków 2007).

Brykla, metal, XVIIw., Francja
The Metropolitan Museum of Art
link

Brykla, drewno, 1825-50, Ameryka(?)
The Metropolitan Museum of Art
link

W XIX wieku wprowadzono nowy rodzaj brykli, złożonej z dwóch części, połączonych ze sobą za pomocą zapięcia. Dzięki temu wiązanie gorsetu przeniosło się na przód, co stanowiło ogromne ułatwienie, ponieważ można było się ubrać samodzielnie. W 1829 roku pojawiła się pierwsza stalowa brykla, która była o wiele bardziej wytrzymała niż dotychczasowe. Od czasu wprowadzenia produkcji maszynowej brykle stały się bardzo skromne i pełniły już wyłącznie funkcję użytkową. Tego typu brykle są stosowane również we współcześnie wykonywanych gorsetach.

Współcześnie wykonana brykla typu "spoon busk",
powtarzająca kształt tradycyjnych XIX-wiecznych,
źródło: www.voguefabricsstore.com

*cytat z książki Valerie Steele: „How I envy you the hapiness that is yours, resting softly on her ivory white breast. Let up divide between us, if you please, this glory. You will be here the day and I shall be there the night.”.
** cytat z Biuletynu The Metropolitan Museum of Art: "I am this fine and curious busk / Of which each one is desirous. / They kiss me, they caress me. / I serve for amusement, / And my usual place / Is over the heart of my mistress."

Bibliografia:
Goldsmith Phillips J., Little F., A gift of lace and other objects of decorative arts", Bulletin of the Metropolitan Museum of Art 

Steele V., The corset. A cultural history, New Haven&London 2003

Waugh N., Corsets and crinolines, New York 1995